ماه استغفار
رجب ماه استغفار و بندگی است و فرصتی است تا با اندیشیدن در باره گذشته، آینده خود را بسازیم، توجه به حقوق دیگران و رعایت آنچه حق الناس نامیده می شود از مهمترین اموری است که در این ماه شریف باید نسبت به آن اهتمام داشت.
سختترین مراحل حساب، رسیدگى به مظالم عباد و حقوق مردم نسبت به یكدیگر است. انسانها با هم زندگى مىكنند و نسبت به همدیگر حقوقى دارند. رعایت حقوق یك وظیفه الهى است كه انبیاء الهی در باره آن تأكید داشتهاند. و در قیامت مورد بازخواست قرار خواهند گرفت.
به طور كوتاه به برخى از آنها اشاره مىكنم: هر یك از زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان، خویشان و نزدیكان، همسایگان و شهروندان، جوانان و سالخوردگان، معلمان و دانشجویان، ثروتمندان و تهىدستان، كارگزاران و زیردستان، همكیشان و هموطنان و… نسبت به یكدیگر وظایف و حقوقى دارند. كه رعایت آنها یك وظیفه وجدانى، اجتماعى و شرعى است. و تضییع آنها یك گناه و جرم محسوب مىشود، كه در قیامت مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.امكان دارد خداى متعال در قیامت از حقوق تضیع شده خودش صرف نظر كند، ولى از حقوق تضیع شده بندگان نسبت به یكدیگر صرف نظر نخواهد كرد؛ مگر این كه خودشان رضایت دهند و از دادخواهى صرف نظر كنند.
انواع ظلم
امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود: ظلم سه گونه است: اول ظلمى كه بخشیده نخواهد شد، دوم ظلمى كه بدون دادستانى رها نمىشود، سوم ظلمى كه مورد بخشش قرار خواهد گرفت. ظلمى كه بخشیده نخواهد شد عبارت است از شرك به خدا، قرآن مىفرماید: «إِنَّ اللّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَكَ بِـهِ» اما ظلمى كه بخشیده مىشود ستم كوچكى است كه هر انسانى نسبت به خودش روا داشته است، اما ظلمى كه بدون حساب رها نمىشود عبارت است از ظلم بندگان نسبت به یکدیگر، قصاص در آنجا بسیار دشوار خواهد بود، سختى آن در حد زخم كارد و زدن تازیانه نیست بلكه بسیار سختتر است.رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: «هر كس از قصاص مىترسد از ستم به مردم خوددارى كند.»
مشكل حسابرسى به حق الناس در قیامت این است كه در آنجا چیزى ندارد تا به طلبكاران بدهند؛ مثلاً كسى كه اموال مردم را در دنیا غصب كرده یا نفقه زن و فرزندانش را نداده یا شخصى را كشته و دیه اش را نپرداخته یا ضربه اى به مظلومى زده و دیه اش را نداده یا زیان مالى به كسى زده و جبرانش نكرده یا از كسى غیبت كرده یا به او توهین و هتك حرمت كرده و راضىیش نساخته است، در قیامت و به هنگام دادرسى چیزى ندارد تا به طلبكاران بپردازد.
راه حل رفع عذاب
حل این مشكل به یكى از دو وجه امكان دارد: وجه اول این كه به مقدار طلب بستانكار از حسنات بدهكار برداشته مىشود و به طلبكار داده مىشود. وجه دوم این كه اگر حسناتى نداشت به همان مقدار از سیئات شاكى برداشته و در نامه عمل بدهكار ثبت مىشود.
شخصى از امام باقر یا صادق علیهالسلام روایت كرده كه فرمود: بدهكار را در قیامت حاضر مىكنند در حالى كه شدیداً وحشت زده و نگران است، اگر حسناتى دارد از او مىگیرند و به طلبكارش مىدهند و اگر حسناتى نداشت از گناهان طلبكار مىگیرند و به بدهكار مىدهند.حدیثی در باب غیبت که متاسفانه این روزها نقل و نبات خیلی محافل شده است.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «شخصى را در قیامت براى حساب در محضر خداى متعال حاضر مىسازند و نامه اعمالش را به دستش مىدهند، وقتى در آن نگاه مىكند حسناتش را در آن مشاهده نمىكند، مىگوید: خدایا! این نامه عمل من نیست، چون عملهاى صالح خود را در آن نمىیابم. در جواب گفته مىشود: پروردگارت اشتباه و فراموشى ندارد. حسنات تو به واسطه غیبتى كه از مردم كرده اى به آنان داده شده است. سپس شخص دیگرى را براى حساب حاضر مىسازند و نامه عملش را به دستش مىدهند. هنگامى كه در آن مىنگرد عبادتهاى فراوانى در آن مشاهده مىكند كه آنها را انجام نداده است، مىگوید: خدایا! این نامه عمل من نیست چون بعضى كارهایى كه انجام نداده ام در آن ثبت شده است. در جواب گفته مىشود: چون فلان كس از تو غیبت كرده بود، در عوض حسنات او را به نامه عمل تو منتقل كردیم.»